.
Η χημειοθεραπεία στο καρκίνο του μαστού
Η χημειοθεραπεία κάνει χρήση αντικαρκινικών (κυτταροτοξικών) φαρμάκων με σκοπό να καταστρέψει τα καρκινικά κύτταρα τόσο στην περιοχή όπου πρωτοεμφανίστηκε ο καρκίνος όσο και στο υπόλοιπο σώμα μας, αφού ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά του καρκίνου είναι η δυνατότητα που έχει να αποκολλούνται κύτταρα από τον πρωτοπαθή όγκο και να διασπείρονται σε ολόκληρο τον οργανισμό (μετάσταση). Γι’ αυτό το λόγο αποκαλείται και «συστηματική θεραπεία» σε αντίθεση με τη χειρουργική επέμβαση και την ακτινοθεραπεία οι οποίες αποτελούν τις «τοπικές θεραπείες», έχουν δηλαδή τη δυνατότητα να ελέγξουν τον καρκίνο μόνο στην περιοχή που πρωτοεμφανίστηκε.
Ο στόχος της χημειοθεραπείας είναι να κάνουν όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ζημιά στα καρκινικά κύτταρα προκαλώντας ελάχιστη βλάβη σε υγιείς ιστούς.
Η χημειοθεραπεία σταματά την ανάπτυξη και τον πολλαπλασιασμό των καρκινικών κυττάρων, είτε με τη θανάτωση τους είτε με την διακοπή της κυτταρικής διαίρεσης.
Προεγχειρητική ή νέο-επικουρική χημειοθεραπεία
είναι η χημειοθεραπεία η οποία χορηγείται πριν τη χειρουργική επέμβαση με σκοπό
1. να μειωθεί το μέγεθος του όγκου έτσι ώστε να μπορεί να γίνει συντηρητικότερη επέμβαση με διατήρηση του μαστού αντί για μαστεκτομή
2. να μετατρέψει τους αρχικά ανεγχείρητους, λόγω μεγέθους, όγκους σε χειρουργήσιμους
3. να αντιμετωπίσει έγκαιρα, πριν τη χειρουργική επέμβαση, την πιθανή ήδη υπάρχουσα διασπορά των καρκινικών κυττάρων, που έχουν ξεφύγει δηλαδή από το μαστό προς άλλα σημεία του σώματος και είναι αυτά που είναι σε θέση να δώσουν μετέπειτα μια πιθανή υποτροπή (επανεμφάνιση) της νόσου, τις μεταστάσεις.
Η προεγχειρητική χημειοθεραπεία πρέπει να ολοκληρώνεται πριν το χειρουργείο αφού σκοπός της είναι η εξαφάνιση της νόσου. Ακόμα όμως και σε περίπτωση πλήρους ανταπόκρισης (δηλαδή εξαφάνισης της νόσου από το μαστό) η χειρουργική εξαίρεση πρέπει και πάλι να πραγματοποιηθεί αφού ακόμα και εάν η νόσος δεν εντοπίζεται με την ψηλάφηση ή με τις διάφορες απεικονιστικές μεθόδους, συνήθως υπάρχουν υπολειμματικά καρκινικά κύτταρα στην περιοχή.
Eπικουρική χημειοθεραπεία
Ως επικουρική χημειοθεραπεία ορίζεται η χορήγηση κυτταροτοξικής χημειοθεραπείας μετά τη χειρουργική επέμβαση για καρκίνο του μαστού με σκοπό την εξαφάνιση ή την καταστολή των κλινικά και απεικονιστικά μη εμφανών μικρομεταστάσεων.
Συνήθως, η όχι καλή έκβαση της νόσου είναι αποτέλεσμα της ανάπτυξης των μικρομεταστατικών εστιών, οι οποίες είναι παρούσες σε απομακρυσμένες θέσεις πέρα από τα όρια της χειρουργικής εκτομής του μαστού και των περιοχικών λεμφαγγείων και λεμφαδένων τη στιγμή της χειρουργικής επέμβασης.
Αυτές οι μικρομεταστάσεις, λόγω του μεγέθους τους, είναι σπάνια εμφανείς στις συμβατικές απεικονιστικές εξετάσεις και είναι η κύρια αιτία της αποτυχίας της θεραπείας σε ασθενείς με καρκίνο του μαστού οι οποίες θεραπεύονται μόνο με εγχείρηση και τοπική ακτινοθεραπεία.
Αυτές οι μικρομεταστατικές εστίες αντιμετωπίζονται μόνο με τη χορήγηση της επικουρικής χημειοθεραπείας και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η χειρουργική εξαίρεση του όγκου συνδυάζεται σχεδόν πάντα με τη χημειοθεραπεία.
Μελέτες έχουν αποδείξει ότι η προεγχειρητική και η μετεγχειρητική θεραπεία έχουν κλινικά ισοδύναμη αποτελεσματικότητα.
Η χορήγηση νεοεπικουρικής ή επικουρικής χημειοθεραπείας βασίζεται σε ορισμένα χαρακτηριστικά του όγκου:
• Το μέγεθος
• Την εξάπλωση του στους λεμφαδένες
• Τη κατάσταση (θετικοί ή αρνητικοί) των ορμονικών υποδοχέων
• Το Her2 (θετικό ή αρνητικό)
• Το βαθμό κακοήθειας
• Το p53 και το Ki67 (δύο στοιχεία που μας δείχνουν την επιθετικότητα του καρκίνου και περιλαμβάνονται στο αποτέλεσμα της βιοψίας του όγκου).
Αλλά και σε ορισμένα χαρακτηριστικά της γυναίκας, όπως:
Η ηλικία και η παρουσία ή μη άλλων συνοδών προβλημάτων υγείας.
Η χημειοθεραπεία στο μεταστατικό καρκίνο του μαστού αποτελεί μια προσέγγιση με σκοπό τόσο να επιβραδύνει την εξέλιξη της νόσου, όσο και να βελτιώσει την ποιότητα ζωής των ασθενών ανακουφίζοντας κυρίως από τα συμπτώματα) και ο σκοπός της είναι η επίτευξη της μέγιστης δυνατής διάρκειας ύφεσης, της μέγιστης δυνατής διάρκειας ζωής χωρίς συμπτώματα και σαφώς της μέγιστης δυνατής διάρκειας ζωής.
Πώς λειτουργούν τα φάρμακα της χημειοθεραπείας
Τα χημειοθεραπευτικά φάρμακα όπως προαναφέρθηκε σταματούν τη διαίρεση των καρκινικών κυττάρων και τον πολλαπλασιασμό τους. Δεδομένου ότι τα φάρμακα μεταφέρονται με το αίμα, μπορούν να φτάσουν τα καρκινικά κύτταρα οπουδήποτε στο σώμα. Δυστυχώς όμως η δράση τους δεν περιορίζεται στα καρκινικά κύτταρα αλλά επιδρούν και στα φυσιολογικά κύτταρα του οργανισμού.
Τα υγιή κύτταρα όμως έχουν την ικανότητα να επισκευάσουν τη βλάβη που προκαλείται από τη χημειοθεραπεία, ενώ τα καρκινικά κύτταρα δεν μπορούν και τελικά πεθαίνουν.
Διαφορετικά χημειοθεραπευτικά φάρμακα δρουν στα καρκινικά κύτταρα προκαλώντας βλάβη με διαφορετικούς τρόπους. Όταν χρησιμοποιείται επομένως ένας συνδυασμός φαρμάκων (χημειοθεραπευτικό σχήμα) το κάθε φάρμακο έχει επιλεγεί έτσι ώστε να έχει διαφορετικό τρόπο δράσης από τα άλλα του ίδιου συνδυασμού.
Δυστυχώς, τα χημειοθεραπευτικά φάρμακα μπορούν να προκαλέσουν δυσάρεστες παρενέργειες, δεδομένου ότι επηρεάζουν και τα υγιή κύτταρα στο σώμα μας. Ωστόσο, η βλάβη στα υγιή κύτταρα είναι συνήθως προσωρινή και οι παρενέργειες θα εξαφανιστούν μόλις ολοκληρωθεί η θεραπεία.
Τα φυσιολογικά και υγιή κύτταρα σε ορισμένα μέρη του σώματος είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα στα φάρμακα της χημειοθεραπείας. Αυτά είναι:
• ο μυελός των οστών (όπου δημιουργούνται τα κύτταρα του αίματος)
• οι θύλακες των τριχών
• η επένδυση του στόματος
• το πεπτικό σύστημα.
Η χημειοθεραπεία συνήθως δίνεται ως μια σειρά από συνεδρίες. Κάθε συνεδρία ακολουθείται από μια περίοδο ανάπαυσης. Η συνεδρία της χημειοθεραπείας και η περίοδος ανάπαυσης είναι γνωστή ως κύκλος χημειοθεραπείας.
Μια σειρά από κύκλους (συνήθως 6 ή 8) μας δίνει μια γραμμή χημειοθεραπείας.
Κάθε συνεδρία της χημειοθεραπείας καταστρέφει καρκινικά κύτταρα, και η περίοδος ανάπαυσης επιτρέπει στα φυσιολογικά κύτταρα και ιστούς να ανακάμψουν από τις βλάβες που έχουν και αυτά υποστεί από τη θεραπεία.
Παρενέργειες
Περιγράφονται εν συντομία παρακάτω ορισμένες βασικές παρενέργειες της χημειοθεραπείας. Αναλυτικότερα οι παρενέργειες σαν σημεία και συμπτώματα αλλά και η αντιμετώπιση τους περιγράφονται στην ενότητα «παρενέργειες της θεραπείας» ενώ οι παρενέργειες του κάθε φαρμάκου ξεχωριστά και το πώς θα τις αντιμετωπίσετε αναφέρονται στις ενότητες των φαρμάκων «χημειοθεραπεία», «στοχευμένη θεραπεία», «ανοσοθεραπεία».
Τα χημειοθεραπευτικά φάρμακα μπορούν να προκαλέσουν δυσάρεστες παρενέργειες, αλλά αυτές μπορούν συνήθως τόσο να προβλεφθούν όσο και αντιμετωπισθούν και να ελεγχθούν καλά με φάρμακα. Οι ανεπιθύμητες ενέργειες που θα παρουσιάσετε θα εξαρτηθούν από τα φάρμακα που σας χορηγούνται και το συνδυασμό και μπορεί να περιλαμβάνουν:
• αναιμία
• ναυτία
• κόπωση
• ανορεξία
• αλλεργική αντίδραση
• κίνδυνο θρόμβωσης του αίματος
Ο κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός και θα αντιδράσει διαφορετικά στη χορήγηση της χημειοθεραπείας. Μερικοί άνθρωποι μπορεί να παρουσιάσουν πολύ λίγες παρενέργειες, ενώ άλλοι περισσότερες. Σχεδόν όλες οι ανεπιθύμητες ενέργειες είναι βραχυπρόθεσμες και σταδιακά θα εξαφανιστούν μετά την διακοπή της θεραπείας.
Αντισύλληψη
Δεν είναι σκόπιμο να μείνετε έγκυες κατά τη διάρκεια της χημειοθεραπείας, καθώς τα φάρμακα μπορεί να βλάψουν το έμβρυο. Είναι σημαντικό να χρησιμοποιείτε αποτελεσματική αντισύλληψη κατά τη διάρκεια της θεραπείας σας. .
Συνιστάται η χρήση προφυλακτικού αν έρχεστε σε επαφή τις πρώτες 48 ώρες μετά τη χημειοθεραπεία. Αν και δεν έχει αποδειχθεί, μπορεί μια μικρή ποσότητα των φαρμάκων να περάσει στα κολπικά υγρά, κάτι που πιθανώς θα μπορούσε να βλάψει το σύντροφό σας.
Πρόωρη εμμηνόπαυση
Οι νεότερες γυναίκες μπορεί να μπουν σε πρόωρη εμμηνόπαυση εξαιτίας της χημειοθεραπείας, η οποία όμως συνήθως είναι αναστρέψιμη.
Έχουμε περισσότερες πληροφορίες στο τμήμα μας που ασχολείται με τα εμμηνοπαυσιακά συμπτώματα και την αντιμετώπιση τους.
Υπογονιμότητα
Εάν επιθυμείτε να τεκνοποιήσετε μετά την ολοκλήρωση της θεραπείας πρέπει να το συζητήσετε με τον ογκολόγο σας πριν την έναρξη της αγωγής.